‘‘မဲဇာျမစ္အတြင္း ေရမ်ားခ်ိန္တြင္ ဝင္ေရာက္ခဲ့ၿပီး မိုးအကုန္
ေရက်ခ်ိန္တြင္ က်န္ရစ္ခဲ့ေသာ ဧရာဝတီလင္းပိုင္ အမတစ္ေကာင္ကို
ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနႏွင့္ သက္ဆုိင္ရာ တာဝန္ရွိသူမ်ား။ ေဒသခံ
ျပည္သူမ်ားပူးေပါင္း၍ ကသာဆိပ္ကမ္းသို႔ သယ္ယူေရႊ႕ေျပာင္းေပးရာတြင္
ကသာဆိပ္ကမ္းအနီး ဧရာဝတီျမစ္အတြင္းမွ
ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေျခာက္ေကာင္လာေရာက္ႀကိဳဆို’’
လြန္ခဲ့တဲ့ ရွစ္ႏွစ္တာကာလ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလထဲမွာ ကြၽန္ေတာ္ေရးခဲ့တဲ့ သတင္းထဲက အေၾကာင္းအရာတခ်ိဳ႕ျဖစ္ပါ တယ္။ ေသာင္တင္က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ ဧရာဝတီလင္းပိုင္ကို ျမစ္အတြင္း ျပန္လည္ပို႔ေဆာင္ရာမွာ တျခား ေသာ ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ားက လာေရာက္ႀကိဳဆိုၾကတာကို ေတြ႕ခဲ့ေၾကာင္း သတင္းအရင္းအျမစ္ က ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခဲ့တာျဖစ္ပါ တယ္။
‘‘ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္ ၇၂ ေကာင္ခန္႔သာ က်န္ ရွိေတာ့၍ စိုးရိမ္ရသည့္အေျခအ ေနတြင္ရွိ’’ဆိုတဲ့ သတင္းေခါင္းစီး နဲ႔ ေရးခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ရွားပါးၿပီး မ်ိဳး သုဥ္းေတာ့မယ့္အႏၲရာယ္နဲ႔ ရင္ ဆုိင္ေနရတဲ့ မ်ိဳးစိတ္တစ္္ခုအ ေၾကာင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာ ဝတီလင္းပိုင္ဆိုတာ မ်ိဳးသုဥ္းရွား ပါးအႏၲရာယ္နဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ သတၱဝါျဖစ္ေၾကာင္းကို လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ခန္႔အၾကာ ကာလက တည္းက သတိေပးေရးသားခဲ့မႈ တစ္ခုလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာ ဝတီလင္းပိုင္ထိန္းသိမ္းေရးအ တြက္ ဒီထက္ေစာတဲ့ကာလမ်ား ဆီကလည္း စီနီယာသတင္းသမားမ်ားေရးသားေဆာ္ဩခဲ့ၾကပါတယ္။
ဧရာဝတီလင္းပိုင္ဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ဧရာဝတီျမစ္၊ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဂဂၤါျမစ္၊ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံ မဟာ ခမ္ျမစ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံ ျဗဟၼ ပုတၱရျမစ္၊ မဲေခါင္ျမစ္နဲ႔ ဩ စေၾတးလ်တုိက္ေျမာက္ပိုင္းတုိ႔မွာ ေနထုိင္က်က္စားပါတယ္။ ေရခ်ိဳ မွာ ရွင္သန္ေနထိုင္တဲ့ သတၱဝါျဖစ္ ၿပီး Sir Richard Owen ဆုိသူက ၁၉၅၂ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ဧရာ ဝတီျမစ္အတြင္း စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ တဲ့ လင္းပိုင္မ်ိဳးစိတ္ျဖစ္တာ ေၾကာင့္ Irrawaddy Dolphin (ဧရာဝတီလင္းပိုင္)ရယ္လို႔ အ မည္ေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံ ဧရာဝတီျမစ္အ တြင္းက ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ားက ေတာ့ တံငါသည္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္း ငါးဖမ္းျခင္း အေလ့အထရွိတာ ေၾကာင့္ ကမၻာအထိပါ နာမည္ ေက်ာ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏုိင္ငံျခားသား ခရီးသြားမ်ား တကူးတကလာ ေရာက္ေလ့လာရတဲ့ ဓေလ့တစ္ခု လည္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအေၾကာင္းေတြကို ျပန္ လည္သတိရမိေစတာကေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းအတြင္းက ဖတ္ လိုက္ရတဲ့ သတင္းနဲ႔ပတ္သက္ေန ပါတယ္။ ႏိုဝင္ဘာ ၁၈ ရက္ထုတ္ ဆဲဗင္းေဒးသတင္းစာမွာ ‘‘ကိုယ္ ဝန္ေဆာင္ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တစ္ ေကာင္ ေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္းျခင္း ေၾကာင့္ ေသဆံုး’’ဆိုတဲ့သတင္းကို ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ အဲဒီသတင္း မွာ ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း တရား မဝင္ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တုိက္ငါး ဖမ္းျခင္းေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တစ္ေကာင္ ေသဆံုးခဲ့တယ္။ သူနဲ႔အတူ သူ႔ ဗုိက္ထဲက ကေလးငယ္လည္း ေသဆံုးခဲ့ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
သူ႔နာမည္က သားႀကီးမ၊ သက္တမ္းက ရာေက်ာ္ရွိတယ္။ ေဒသခံေတြ ငါးဖမ္းဆီးရာမွာ ကူ ညီေပးတယ္။ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ ထားတယ္။ သားေလာင္းလင္းပိုင္ လည္း ေသဆံုးခဲ့ရတယ္ဆုိတဲ့ စကားရပ္မ်ားဟာ ရင္ထဲမခ်ိ ေအာင္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီသတင္းမွာပဲ ဒီႏွစ္ဆန္းပိုင္းတုန္း ကလည္း ဧရာဝတီလင္းပိုင္ ႏွစ္ေကာင္ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၄ ရက္တုန္းက မႏၲေလးၿမိဳ႕အနီး မင္းကြန္းဆိပ္ကမ္းႏွင့္ စဥ့္ကူးၿမိဳ႕ နယ္ ဟသၤာမ ၾကက္တူေရြးရြာအ နီး ျမစ္ကမ္းေသာင္ေပၚမွာ တစ္ ႏွစ္သားအရြယ္ခန္႔ ဧရာဝတီလင္း ပိုင္ႏွစ္ေကာင္ ေသဆံုးခဲ့ပါေသး တယ္။ အဲဒီေသဆံုးမႈကလည္း ဘက္ထရီ ေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္း မႈေၾကာင့္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ဇြန္လ ၁၄ ရက္ကလည္း ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ေသဆံုးေမ်ာပါလာတဲ့ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တစ္ ေကာင္ကို ေရယာဥ္တစ္စီးက ေတြ႕ရွိၿပီး ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနကို ေပးပို႔ အပ္ႏွံခဲ့ပါတယ္။ ဒီတစ္ ေကာင္ကေတာ့ အၿမီးျပတ္ေသဆံုးေနတာျဖစ္ၿပီး ဘာေၾကာင့္ ေသဆံုးရတယ္ဆုိတာ မသိခဲ့ရပါဘူး။
၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္က တစ္ႀကိမ္၊၂၀၁၅ ခုႏွစ္က တစ္ႀကိမ္ ေလ့ လာသုေတသနျပဳခ်က္ေတြအရ ငါးႏွစ္အတြင္းမွာ ဧရာဝတီလင္း ပိုင္ ၁၅ ေကာင္ေလ်ာ့က်ခဲ့ၿပီး အ ေကာင္ေရ ၇၃ ေကာင္ကေန ၅၈ ေကာင္ခန္႔သာ ေတြ႕ရတယ္ဆုိတဲ့ စစ္တမ္းတစ္ခုလည္း ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ထဲမွာ ထြက္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ လို ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ တစ္ႏွစ္ ထက္တစ္ႏွစ္ အေကာင္ေရေလ်ာ့ က် လာခဲ့ရတာဟာ ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္းျခင္း၊ စက္တပ္အျမန္ယာဥ္မ်ားျပားလာျခင္းနဲ႔ လူတုိ႔ရဲ႕ ပေယာဂေၾကာင့္လုိ႔ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ေဆာင္ရြက္သူတို႔က ဆုိပါတယ္။
အခု ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ ေသဆံုးေစခဲ့တဲ့ျဖစ္စဥ္ကို ၾကည့္ မယ္ဆုိရင္ အဓိကတရားခံဟာ ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘက္ထရီေရွာ့ခ္ တုိက္ငါးဖမ္းျခင္းဟာ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္ေတြကိုသာမက သဘာဝ ထဲက ငါးမ်ိဳးေတြကိုပါ ျပဳန္းတီး ေစတဲ့အထိ ျဖစ္ေစပါတယ္။ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္အတြက္ အ လြန္အမင္းအႏၲရာယ္ရွိၿပီး ဆုိး က်ိဳးေပးေစတဲ့ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ဘက္ထရီ ေရွာ့ခ္တိုက္ ငါးဖမ္းျခင္းနဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းက လည္း ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးအေရး ယူေနေပမယ့္ ထိေရာက္တဲ့ ႏွိမ္ နင္းႏုိင္မႈကို မျပဳႏုိင္ေသးဘူးဆုိ တာ အခုဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ား ေသဆံုးျခင္းျဖစ္စဥ္မ်ားက သက္ ေသထူေနပါတယ္။
အလြယ္တကူ ငါးဖမ္းဆီးရ ရွိမႈနဲ႔ ဥပေဒအရ အေရးယူႏိုင္မႈ အားနည္းျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ဘက္ ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ ငါးဖမ္းဆီးမႈမ်ား က ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္းမရွိဘူးလို႔ ေဒသခံေတြနဲ႔ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီး ဌာနက တာဝန္ရွိသူေတြက ေျပာ ဆုိထားသလို ဘက္ထရီေရွာ့ခ္ တိုက္တဲ့လူေတြက လူအင္အား ေတာင့္တင္းေၾကာင္း၊ သြားေရာက္ဖမ္းဆီးရာမွာ ထြက္ေျပးတာ၊ ခုခံ တာေတြအထိရွိေၾကာင္း ငါးလုပ္ ငန္းဦးစီးဌာနက တာဝန္ရွိသူတစ္ ဦးက ဆဲဗင္းေဒးရဲ႕ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းထားခ်က္မွာ ေျဖၾကားထားတာကိုလည္း ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။
အဲဒီလို မသမာသူ ဒုစ႐ိုက္ သမား ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္သူ မ်ားေၾကာင့္ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့ တဲ့ သမၼာအာဇီဝက်က် လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ေနတဲ့ ေရလုပ္သားနဲ႔ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တုိ႔အၾကားက ဓေလ့စ႐ိုက္တစ္ခု၊ ရွိရင္းစြဲ ခ်စ္ ခင္ရင္းႏွီးမႈတို႔ဟာလည္း ပ်က္ ယြင္းသြားေစႏုိင္တဲ့အထိ ျဖစ္လာ ခဲ့ပါတယ္။
ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ငါး ဖမ္းျခင္း စတဲ့တားျမစ္ပစၥည္းမ်ား အသံုးျပဳ ငါးဖမ္းဆီးခဲ့မယ္ဆုိရင္ ေရခ်ိဳငါးလုပ္ငန္း ဥပေဒပုဒ္မ ၄၉ အရ အမႈဖြင့္အေရးယူမႈေတြျပဳၿပီး အဲဒီအတြက္ အျမင့္ဆံုးျပစ္ဒဏ္ က ေထာင္ဒဏ္သံုးႏွစ္နဲ႔ ေငြဒဏ္ က်ပ္ သံုးသိန္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ျပစ္ဒဏ္ဟာ ရွားပါးသတၱဝါတစ္ ေကာင္ ဆံုး႐ႈံးေစခဲ့ျခင္း၊ သဘာဝ အတြင္းက ငါးမ်ိဳးျပဳန္းတီးေစျခင္း တုိ႔နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ မေျပာပေလာက္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္လုိ႔ ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ဥပေဒကို က်ဴးလြန္ၿပီး ထြက္ ေျပးသူ၊ ျပန္လည္ခုခံသူေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူႏုိင္ ဖို႔နဲ႔ အျပစ္ေပးအေရးယူမႈမွာ ထိ ေရာက္တဲ့ျပစ္ဒဏ္မ်ားျဖစ္ေစဖို႔ ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက အ ေလးဂ႐ုျပဳစီမံသြားဖို႔ လိုမွာျဖစ္ပါ တယ္။ အေရးယူမႈအပိုင္းမွာ အား နည္းေနရင္ အားေကာင္းေစမယ့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ သြားရပါလိမ့္မယ္။ အျပစ္ေပးမႈ မွာ အားနည္းေနရင္ ထိုက္သင့္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြ ခ်မွတ္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ ဥပေဒကို ျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္ျခင္း ေတြ ျပဳသြားဖို႔လိုမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ မွီ တင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ ႀကီးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႏုိင္ငံသူ၊ ႏုိင္ငံ သားအားလံုးရဲ႕ စုေပါင္းအားနဲ႔ ကာကြယ္ခဲ့ၾက၊ ကယ္တင္ခဲ့ၾက တဲ့ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္မ်ား လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ကာလမ်ားဆီမွာ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းကိုေတာ့ ထူးေထြ ၿပီး ထုတ္ေဖာ္ေျပာေနစရာေတာင္ မလုိေတာ့ပါဘူး။
သို႔ေပမဲ့ ဒီကေန႔ကာလ ဒီ ခ်ဳပ္အစိုးရလက္ထက္မွာလည္း အဲဒီျမစ္ႀကီးဧရာဝတီကို ပ်က္စီး ေစမယ့္၊ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏုိင္မယ့္ ျမစ္ ဆံုစီမံကိန္းႀကီး ျပန္လည္ေပၚ ထြက္မလာဖို႔အေရး၊ ဧရာဝတီျမစ္ ႀကီး အစဥ္တည္တံ့ရွင္သန္ေနေစ ေရးအတြက္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္မ်ားနည္းတူ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္း သိမ္းေရးပညာရွင္မ်ား၊ အျခား နယ္ပယ္အသီးသီးက တတ္သိ ကြၽမ္းက်င္တဲ့ ပညာရွင္မ်ားက လႈံ႔ ေဆာ္ေနၾကသလို ျပည္သူလူထု ကလည္း ကန္႔ကြက္မႈေတြ၊ ေဝဖန္မႈေတြ၊ တားဆီးမႈေတြကို ျပဳေန ၾကတဲ့ကာလျဖစ္ပါတယ္။ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံု၊ ျမစ္ညာ၊ ျမစ္ဝွမ္း ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္း မ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ သင့္၊ မသင့္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေလ့ လာစိစစ္သံုးသပ္တင္ျပႏိုင္ဖို႔ ‘‘ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံု၊ ျမစ္ညာ၊ ျမစ္ ဝွမ္း ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းမ်ား ေလ့လာစိစစ္သံုးသပ္ေရးေကာ္ မရွင္’’ကို ဒီႏွစ္ ဩဂုတ္ ၁၂ ရက္ က ဖြဲ႕စည္းေပးလိုက္ၿပီး အခု အဲဒီ ေကာ္မရွင္ကလည္း ေလ့လာစိ စစ္သံုးသပ္မႈေတြကို ျပဳေနပါ တယ္။ မွန္ကန္တဲ့ ေလ့လာသံုး သပ္မႈေတြ၊ စိစစ္မႈေတြ ထြက္ေပၚ လာေစဖို႔ကိုပဲ ေမွ်ာ္လင့္ေနရပါ တယ္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ဆုိရရင္ ေတာ့ ဧရာဝတီျမစ္ဟာ ႏုိင္ငံသား တုိ႔အတြက္ အလြန္တရာမွ အေရး ႀကီးလွတဲ့ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ ပါတယ္။ သို႔အတြက္ အဲဒီျမစ္ႀကီး ဧရာဝတီ မပ်က္စီး၊ မယိုယြင္းဖို႔ အတြက္ တတ္သိပညာရွင္မ်ားအ ပါအဝင္ ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လံုး က ဝိုင္းဝန္းကယ္တင္ကာကြယ္ ေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုပဲ ျမစ္ႀကီးဧရာဝတီကို မွီတင္းအသက္ ရွင္ေနရတဲ့၊ ဧရာဝတီဆိုတဲ့ နာ မည္ကို ရယူပိုင္ဆုိင္ထားတဲ့ မသမာသူလူတစ္စုရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္းကို ခံေနရတဲ့ ဧရာဝတီလင္း ပိုင္မ်ားဟာလည္း ျမန္မာမွာသာ မက ကမၻာမွာပါ အေကာင္ေရ အနည္းငယ္သာ က်န္ ရွိပါတယ္။
သို႔အတြက္ ျမစ္ႀကီးဧရာ ဝတီကို ကယ္တင္ကာကြယ္ေနၾက သလို ဧရာဝတီလင္းပိုင္တုိ႔ မ်ိဳး သုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္မသြားေစဖို႔၊ မသမာသူမ်ား လက္ခ်က္နဲ႔ အ သက္ေသဆံုးျခင္းေတြ မျဖစ္ေပၚ ေစဖို႔ ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားနဲ႔ အတူ ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လံုးက ဝိုင္းဝန္းထိန္းသိမ္းကာကြယ္သြား ၾကေစလိုေၾကာင္းပါ။
#7daydaily
လြန္ခဲ့တဲ့ ရွစ္ႏွစ္တာကာလ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလထဲမွာ ကြၽန္ေတာ္ေရးခဲ့တဲ့ သတင္းထဲက အေၾကာင္းအရာတခ်ိဳ႕ျဖစ္ပါ တယ္။ ေသာင္တင္က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ ဧရာဝတီလင္းပိုင္ကို ျမစ္အတြင္း ျပန္လည္ပို႔ေဆာင္ရာမွာ တျခား ေသာ ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ားက လာေရာက္ႀကိဳဆိုၾကတာကို ေတြ႕ခဲ့ေၾကာင္း သတင္းအရင္းအျမစ္ က ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခဲ့တာျဖစ္ပါ တယ္။
‘‘ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္ ၇၂ ေကာင္ခန္႔သာ က်န္ ရွိေတာ့၍ စိုးရိမ္ရသည့္အေျခအ ေနတြင္ရွိ’’ဆိုတဲ့ သတင္းေခါင္းစီး နဲ႔ ေရးခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ရွားပါးၿပီး မ်ိဳး သုဥ္းေတာ့မယ့္အႏၲရာယ္နဲ႔ ရင္ ဆုိင္ေနရတဲ့ မ်ိဳးစိတ္တစ္္ခုအ ေၾကာင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာ ဝတီလင္းပိုင္ဆိုတာ မ်ိဳးသုဥ္းရွား ပါးအႏၲရာယ္နဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ သတၱဝါျဖစ္ေၾကာင္းကို လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ခန္႔အၾကာ ကာလက တည္းက သတိေပးေရးသားခဲ့မႈ တစ္ခုလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာ ဝတီလင္းပိုင္ထိန္းသိမ္းေရးအ တြက္ ဒီထက္ေစာတဲ့ကာလမ်ား ဆီကလည္း စီနီယာသတင္းသမားမ်ားေရးသားေဆာ္ဩခဲ့ၾကပါတယ္။
ဧရာဝတီလင္းပိုင္ဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ဧရာဝတီျမစ္၊ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ဂဂၤါျမစ္၊ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံ မဟာ ခမ္ျမစ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံ ျဗဟၼ ပုတၱရျမစ္၊ မဲေခါင္ျမစ္နဲ႔ ဩ စေၾတးလ်တုိက္ေျမာက္ပိုင္းတုိ႔မွာ ေနထုိင္က်က္စားပါတယ္။ ေရခ်ိဳ မွာ ရွင္သန္ေနထိုင္တဲ့ သတၱဝါျဖစ္ ၿပီး Sir Richard Owen ဆုိသူက ၁၉၅၂ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ဧရာ ဝတီျမစ္အတြင္း စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ တဲ့ လင္းပိုင္မ်ိဳးစိတ္ျဖစ္တာ ေၾကာင့္ Irrawaddy Dolphin (ဧရာဝတီလင္းပိုင္)ရယ္လို႔ အ မည္ေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံ ဧရာဝတီျမစ္အ တြင္းက ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ားက ေတာ့ တံငါသည္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္း ငါးဖမ္းျခင္း အေလ့အထရွိတာ ေၾကာင့္ ကမၻာအထိပါ နာမည္ ေက်ာ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏုိင္ငံျခားသား ခရီးသြားမ်ား တကူးတကလာ ေရာက္ေလ့လာရတဲ့ ဓေလ့တစ္ခု လည္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအေၾကာင္းေတြကို ျပန္ လည္သတိရမိေစတာကေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းအတြင္းက ဖတ္ လိုက္ရတဲ့ သတင္းနဲ႔ပတ္သက္ေန ပါတယ္။ ႏိုဝင္ဘာ ၁၈ ရက္ထုတ္ ဆဲဗင္းေဒးသတင္းစာမွာ ‘‘ကိုယ္ ဝန္ေဆာင္ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တစ္ ေကာင္ ေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္းျခင္း ေၾကာင့္ ေသဆံုး’’ဆိုတဲ့သတင္းကို ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ အဲဒီသတင္း မွာ ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း တရား မဝင္ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တုိက္ငါး ဖမ္းျခင္းေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တစ္ေကာင္ ေသဆံုးခဲ့တယ္။ သူနဲ႔အတူ သူ႔ ဗုိက္ထဲက ကေလးငယ္လည္း ေသဆံုးခဲ့ရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
သူ႔နာမည္က သားႀကီးမ၊ သက္တမ္းက ရာေက်ာ္ရွိတယ္။ ေဒသခံေတြ ငါးဖမ္းဆီးရာမွာ ကူ ညီေပးတယ္။ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ ထားတယ္။ သားေလာင္းလင္းပိုင္ လည္း ေသဆံုးခဲ့ရတယ္ဆုိတဲ့ စကားရပ္မ်ားဟာ ရင္ထဲမခ်ိ ေအာင္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီသတင္းမွာပဲ ဒီႏွစ္ဆန္းပိုင္းတုန္း ကလည္း ဧရာဝတီလင္းပိုင္ ႏွစ္ေကာင္ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၄ ရက္တုန္းက မႏၲေလးၿမိဳ႕အနီး မင္းကြန္းဆိပ္ကမ္းႏွင့္ စဥ့္ကူးၿမိဳ႕ နယ္ ဟသၤာမ ၾကက္တူေရြးရြာအ နီး ျမစ္ကမ္းေသာင္ေပၚမွာ တစ္ ႏွစ္သားအရြယ္ခန္႔ ဧရာဝတီလင္း ပိုင္ႏွစ္ေကာင္ ေသဆံုးခဲ့ပါေသး တယ္။ အဲဒီေသဆံုးမႈကလည္း ဘက္ထရီ ေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္း မႈေၾကာင့္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ဇြန္လ ၁၄ ရက္ကလည္း ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ေသဆံုးေမ်ာပါလာတဲ့ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တစ္ ေကာင္ကို ေရယာဥ္တစ္စီးက ေတြ႕ရွိၿပီး ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနကို ေပးပို႔ အပ္ႏွံခဲ့ပါတယ္။ ဒီတစ္ ေကာင္ကေတာ့ အၿမီးျပတ္ေသဆံုးေနတာျဖစ္ၿပီး ဘာေၾကာင့္ ေသဆံုးရတယ္ဆုိတာ မသိခဲ့ရပါဘူး။
၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္က တစ္ႀကိမ္၊၂၀၁၅ ခုႏွစ္က တစ္ႀကိမ္ ေလ့ လာသုေတသနျပဳခ်က္ေတြအရ ငါးႏွစ္အတြင္းမွာ ဧရာဝတီလင္း ပိုင္ ၁၅ ေကာင္ေလ်ာ့က်ခဲ့ၿပီး အ ေကာင္ေရ ၇၃ ေကာင္ကေန ၅၈ ေကာင္ခန္႔သာ ေတြ႕ရတယ္ဆုိတဲ့ စစ္တမ္းတစ္ခုလည္း ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ထဲမွာ ထြက္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ လို ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ တစ္ႏွစ္ ထက္တစ္ႏွစ္ အေကာင္ေရေလ်ာ့ က် လာခဲ့ရတာဟာ ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္းျခင္း၊ စက္တပ္အျမန္ယာဥ္မ်ားျပားလာျခင္းနဲ႔ လူတုိ႔ရဲ႕ ပေယာဂေၾကာင့္လုိ႔ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ေဆာင္ရြက္သူတို႔က ဆုိပါတယ္။
အခု ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ ေသဆံုးေစခဲ့တဲ့ျဖစ္စဥ္ကို ၾကည့္ မယ္ဆုိရင္ အဓိကတရားခံဟာ ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ငါးဖမ္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘက္ထရီေရွာ့ခ္ တုိက္ငါးဖမ္းျခင္းဟာ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္ေတြကိုသာမက သဘာဝ ထဲက ငါးမ်ိဳးေတြကိုပါ ျပဳန္းတီး ေစတဲ့အထိ ျဖစ္ေစပါတယ္။ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္အတြက္ အ လြန္အမင္းအႏၲရာယ္ရွိၿပီး ဆုိး က်ိဳးေပးေစတဲ့ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ဘက္ထရီ ေရွာ့ခ္တိုက္ ငါးဖမ္းျခင္းနဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းက လည္း ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးအေရး ယူေနေပမယ့္ ထိေရာက္တဲ့ ႏွိမ္ နင္းႏုိင္မႈကို မျပဳႏုိင္ေသးဘူးဆုိ တာ အခုဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ား ေသဆံုးျခင္းျဖစ္စဥ္မ်ားက သက္ ေသထူေနပါတယ္။
အလြယ္တကူ ငါးဖမ္းဆီးရ ရွိမႈနဲ႔ ဥပေဒအရ အေရးယူႏိုင္မႈ အားနည္းျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ဘက္ ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ ငါးဖမ္းဆီးမႈမ်ား က ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္းမရွိဘူးလို႔ ေဒသခံေတြနဲ႔ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီး ဌာနက တာဝန္ရွိသူေတြက ေျပာ ဆုိထားသလို ဘက္ထရီေရွာ့ခ္ တိုက္တဲ့လူေတြက လူအင္အား ေတာင့္တင္းေၾကာင္း၊ သြားေရာက္ဖမ္းဆီးရာမွာ ထြက္ေျပးတာ၊ ခုခံ တာေတြအထိရွိေၾကာင္း ငါးလုပ္ ငန္းဦးစီးဌာနက တာဝန္ရွိသူတစ္ ဦးက ဆဲဗင္းေဒးရဲ႕ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းထားခ်က္မွာ ေျဖၾကားထားတာကိုလည္း ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။
အဲဒီလို မသမာသူ ဒုစ႐ိုက္ သမား ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္သူ မ်ားေၾကာင့္ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့ တဲ့ သမၼာအာဇီဝက်က် လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ေနတဲ့ ေရလုပ္သားနဲ႔ ဧရာဝတီလင္းပိုင္တုိ႔အၾကားက ဓေလ့စ႐ိုက္တစ္ခု၊ ရွိရင္းစြဲ ခ်စ္ ခင္ရင္းႏွီးမႈတို႔ဟာလည္း ပ်က္ ယြင္းသြားေစႏုိင္တဲ့အထိ ျဖစ္လာ ခဲ့ပါတယ္။
ဘက္ထရီေရွာ့ခ္တိုက္ငါး ဖမ္းျခင္း စတဲ့တားျမစ္ပစၥည္းမ်ား အသံုးျပဳ ငါးဖမ္းဆီးခဲ့မယ္ဆုိရင္ ေရခ်ိဳငါးလုပ္ငန္း ဥပေဒပုဒ္မ ၄၉ အရ အမႈဖြင့္အေရးယူမႈေတြျပဳၿပီး အဲဒီအတြက္ အျမင့္ဆံုးျပစ္ဒဏ္ က ေထာင္ဒဏ္သံုးႏွစ္နဲ႔ ေငြဒဏ္ က်ပ္ သံုးသိန္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ျပစ္ဒဏ္ဟာ ရွားပါးသတၱဝါတစ္ ေကာင္ ဆံုး႐ႈံးေစခဲ့ျခင္း၊ သဘာဝ အတြင္းက ငါးမ်ိဳးျပဳန္းတီးေစျခင္း တုိ႔နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ မေျပာပေလာက္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္လုိ႔ ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ဥပေဒကို က်ဴးလြန္ၿပီး ထြက္ ေျပးသူ၊ ျပန္လည္ခုခံသူေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူႏုိင္ ဖို႔နဲ႔ အျပစ္ေပးအေရးယူမႈမွာ ထိ ေရာက္တဲ့ျပစ္ဒဏ္မ်ားျဖစ္ေစဖို႔ ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက အ ေလးဂ႐ုျပဳစီမံသြားဖို႔ လိုမွာျဖစ္ပါ တယ္။ အေရးယူမႈအပိုင္းမွာ အား နည္းေနရင္ အားေကာင္းေစမယ့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ သြားရပါလိမ့္မယ္။ အျပစ္ေပးမႈ မွာ အားနည္းေနရင္ ထိုက္သင့္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြ ခ်မွတ္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ ဥပေဒကို ျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္ျခင္း ေတြ ျပဳသြားဖို႔လိုမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ မွီ တင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ ႀကီးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႏုိင္ငံသူ၊ ႏုိင္ငံ သားအားလံုးရဲ႕ စုေပါင္းအားနဲ႔ ကာကြယ္ခဲ့ၾက၊ ကယ္တင္ခဲ့ၾက တဲ့ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္မ်ား လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ကာလမ်ားဆီမွာ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းကိုေတာ့ ထူးေထြ ၿပီး ထုတ္ေဖာ္ေျပာေနစရာေတာင္ မလုိေတာ့ပါဘူး။
သို႔ေပမဲ့ ဒီကေန႔ကာလ ဒီ ခ်ဳပ္အစိုးရလက္ထက္မွာလည္း အဲဒီျမစ္ႀကီးဧရာဝတီကို ပ်က္စီး ေစမယ့္၊ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏုိင္မယ့္ ျမစ္ ဆံုစီမံကိန္းႀကီး ျပန္လည္ေပၚ ထြက္မလာဖို႔အေရး၊ ဧရာဝတီျမစ္ ႀကီး အစဥ္တည္တံ့ရွင္သန္ေနေစ ေရးအတြက္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္မ်ားနည္းတူ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္း သိမ္းေရးပညာရွင္မ်ား၊ အျခား နယ္ပယ္အသီးသီးက တတ္သိ ကြၽမ္းက်င္တဲ့ ပညာရွင္မ်ားက လႈံ႔ ေဆာ္ေနၾကသလို ျပည္သူလူထု ကလည္း ကန္႔ကြက္မႈေတြ၊ ေဝဖန္မႈေတြ၊ တားဆီးမႈေတြကို ျပဳေန ၾကတဲ့ကာလျဖစ္ပါတယ္။ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံု၊ ျမစ္ညာ၊ ျမစ္ဝွမ္း ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္း မ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ သင့္၊ မသင့္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေလ့ လာစိစစ္သံုးသပ္တင္ျပႏိုင္ဖို႔ ‘‘ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံု၊ ျမစ္ညာ၊ ျမစ္ ဝွမ္း ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းမ်ား ေလ့လာစိစစ္သံုးသပ္ေရးေကာ္ မရွင္’’ကို ဒီႏွစ္ ဩဂုတ္ ၁၂ ရက္ က ဖြဲ႕စည္းေပးလိုက္ၿပီး အခု အဲဒီ ေကာ္မရွင္ကလည္း ေလ့လာစိ စစ္သံုးသပ္မႈေတြကို ျပဳေနပါ တယ္။ မွန္ကန္တဲ့ ေလ့လာသံုး သပ္မႈေတြ၊ စိစစ္မႈေတြ ထြက္ေပၚ လာေစဖို႔ကိုပဲ ေမွ်ာ္လင့္ေနရပါ တယ္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ဆုိရရင္ ေတာ့ ဧရာဝတီျမစ္ဟာ ႏုိင္ငံသား တုိ႔အတြက္ အလြန္တရာမွ အေရး ႀကီးလွတဲ့ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ ပါတယ္။ သို႔အတြက္ အဲဒီျမစ္ႀကီး ဧရာဝတီ မပ်က္စီး၊ မယိုယြင္းဖို႔ အတြက္ တတ္သိပညာရွင္မ်ားအ ပါအဝင္ ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လံုး က ဝိုင္းဝန္းကယ္တင္ကာကြယ္ ေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုပဲ ျမစ္ႀကီးဧရာဝတီကို မွီတင္းအသက္ ရွင္ေနရတဲ့၊ ဧရာဝတီဆိုတဲ့ နာ မည္ကို ရယူပိုင္ဆုိင္ထားတဲ့ မသမာသူလူတစ္စုရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္းကို ခံေနရတဲ့ ဧရာဝတီလင္း ပိုင္မ်ားဟာလည္း ျမန္မာမွာသာ မက ကမၻာမွာပါ အေကာင္ေရ အနည္းငယ္သာ က်န္ ရွိပါတယ္။
သို႔အတြက္ ျမစ္ႀကီးဧရာ ဝတီကို ကယ္တင္ကာကြယ္ေနၾက သလို ဧရာဝတီလင္းပိုင္တုိ႔ မ်ိဳး သုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္မသြားေစဖို႔၊ မသမာသူမ်ား လက္ခ်က္နဲ႔ အ သက္ေသဆံုးျခင္းေတြ မျဖစ္ေပၚ ေစဖို႔ ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားနဲ႔ အတူ ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လံုးက ဝိုင္းဝန္းထိန္းသိမ္းကာကြယ္သြား ၾကေစလိုေၾကာင္းပါ။
#7daydaily
No comments:
Post a Comment